ˈعَلَم گردانیˈ سنتی دیرینه در آیین های عزاداری محرم مردم روستاهای شهرستان خاتم

به گزارش طنین خاتم، عزاداران حسینی در روستاهای این شهرستان از جمله کرخنگان، چاهک ، فتح آباد ،ترکان و هرابرجان و ... دو روز مانده به تاسوعا برای جمع آوری نذورات مردم علم گردانی می کنند، ابتدا جمعیتی متشکل از زن و مرد و کودک، مقابل حسینیه محل جمع می شوند و سپس یکی از مردان عزادار، علم را که در جای ثابتی وسط حسینیه قرار دارد، از زمین بلند می کند و با نوحه سرایی یک مرد مسن، جمعیت به حرکت در می آید.

نوحه سرا، پشت علم قرا می گیرد و اشعاری مانند «کربلا یا کربلا یا کربلا کربلا قربانگه عبد خدا» و دیگر نوحه های قدیمی را با سوز و گداز عاشورایی می خواند و جمعیت همان اشعار را تکرار می کند و نذورات مردم را برای پخت آش حسین (ع) در روز تاسوعا جمع آوری می کنند.

مردم چون زمان علم گردانی را می دانند، از روزهای قبل، نذورات خود را آماده کرده تا دسته علم گردان معطل نشود و بتواند تا ظهر آن روز به همه خانه ها مراجعه کرده و نذورات عاشقان ابا عبدالله الحسین (ع) را جمع آوری کند.

دراین منطقه هیئت، علم خاص خود را دارد که بر روی آن اشعاری از واقعه کربلا نوشته یا ترسیم شده است و علاوه بر آن، نام هئیت هر محله هم درج شده که حکم همان نشان را دارد و علم در خاتم تنها هنگام راه افتادن دستجات عزاداری در خیابان های منتهی به تکایا پیشاپیش هیئت به حرکت در می آید.

علم نشان مخصوص از یک تیرک با سازه چوبی است که بلندی آن بیش از چهار متر است، بر سر آن نشان فلزی به شکل پنجه دست یا ماهیچه هلالی شکل کار گذاشته اند.

برخی علم ها دو پرده و بعضی چند پرده دارند و در فاصله های معین، دو یا سه حلقه فلزی نصب کرده اند و روی هر یک از حلقه ها، پارچه هایی به درازای دو متر همچون پرده یا طاقه پَهن شده، آویخته اند.

از علم ها معمولا پارچه هایی از جنس و رنگ دیگر نیز آویخته می شوند.

علم را نمادی از علم حضرت ابوالفضل العباس (ع)، علمدار کربلا، پنجه یا انگشتان باز دست را نشان پنج تن آل عبا، همچنین مظهر دست بریده حضرت عباس و ماهیچه را مظهر رخسار قمر بنی هاشم می دانند که نماد قداست و قدرت است.

هنوز چند روزی به فرا رسیدن ماه محرم الحرام مانده که اعضای هیئت امنای مساجد روستایی جلسه ای تشکیل می دهند و ضمن بررسی مشکلات سال های قبل و ارائه راهکارهای مناسب برگزاری بهتر آیین عزاداریِ محرم پیش رو، روی پاکت هایی خالی اسم سرپرست خانوار را می نویسند و به منزل آنها ارسال می کنند تا هر کس هر مقدار نیت کرده، درون پاکت قرار داده و به هیئت امنا بازگرداند.

آنهایی که که در دسترس نیستند و در شهرهای دور سکونت دارند، هنگام شرکت در مراسم روز عاشورای روستای خود، وجه مورد نظر را پرداخت می کنند، برخی نیز نذر دارند که هزینه یک وعده غذا را در در روز تاسوعا و یا عاشورا پرداخت کنند و عده ای هم در نیت خود مقداری برنج، گوشت یا مرغ، برای اطعام عزاداران حسینی دارند که به هیئت امنا تحویل می دهند.

مخارج ماه محرم در برخی از روستاها از شب اول محرم با دادن شام، نهار و صبحانه شروع می شود و تا شام غریبان امام حسین (ع) ادامه دارد.

عزاداری روز عاشورا در روستاهای این شهرستان از صبح با جوش دوره آغاز می شود و با سینه زنی، زنجیرزنی و روضه خوانی ادامه می یابد و نزدیک ظهر، دسته های عزاداری به احترام شهیدان به درب خانه خانواده آنها می روند و در آنجا پس از سینه زنی و زنجیر زنی، یاد و خاطره شهید را گرامی می دارند.

آنگاه به مزار شهیدان و گورستان محل رفته و برای گلگون کفن های دوران دفاع مقدس، مراسم عزاداری ویژه و برای درگذشتگان فاتحه قرائت می کنند.

اجرای آئین تعزیه و مرثیه سرایی همزمان در سوگ شهادت سید و سالار شهیدان و اقامه نماز جماعت، ظهر عاشورا در جوار قبر شهدا و عزاداری شب شام غریبان، پایان بخش سوگواری و عزاداری مردم در دهه نخست ماه محرم در این روستاهاست.

آیین عزاداری در روستاها با سبک های قدیمی، هنوز پررنگ تر است ،گرچه بسیاری از آیین نظیر سینه زنی و روضه خوانی در سراسر کشور به یک شیوه و به یک گونه است اما نحوه برگزاری مراسم، طبخ نذری، جمع آوری نذورات مردمی و … در هر منطقه با آیینی خاص انجام می شود و حتی در یک شهرستان، آداب یک روستا با روستای دیگر متفاوت است.

هدف اصلی از همه این مراسم ها، زنده نگه داشتن قیام امام حسین (ع) و اهداف این قیام بزرگ و تاریخی است و امید است با برگزاری این مراسم ها به دور از بدعت ها، معرفت واقعی نسبت امام حسین (ع) و قیام بزرگ ایشان حاصل شود.

 

 

منبع:ایرنا